دستگاه تصفیه هوا و نکاتی که باید قبل از خرید بدونی
اگه چند سال پیش کسی می گفت دستگاه تصفیه هوا می تونه جزو وسایل ضروری خونه باشه شاید خیلی ها جدی نمی گرفتن. اما الان با این حجم از آلودگی هوا توی شهرای بزرگ، وجود گرد و غبار توی مناطق خشک، یا حتی وجود آلرژن هایی مثل موی حیوانات و گرده گیاه ها دیگه کمتر کسی پیدا میشه که به فکر خرید دستگاه تصفیه هوا نباشه.
خیلیا وقتی اسم «تصفیه هوا» میاد اولین چیزی که یادشون میفته همون ماسک هایی هست که تو خیابون می زنیم اما واقعیت اینه که دستگاه تصفیه هوا برای داخل خونه و محیط بسته طراحی شده و می تونه کیفیت هوایی که نفس می کشیم رو چند برابر بهتر کنه.
چرا داشتن دستگاه تصفیه هوا تو شهرهای بزرگ ضروریه؟
هر سال میلیونها نفر تو دنیا به خاطر هوای آلوده جان خودشون رو از دست میدن. تحقیقات نشون داده که فقط در سال ۲۰۱۵، بیش از ۶ میلیون نفر به خاطر تنفس ذرات معلق و گازهای آلوده، مخصوصاً تو شهرهای بزرگ، فوت کردن. این آلودگی باعث بیماریهایی مثل آسم، برونشیت، آلرژی، تنگی نفس و حتی مشکلات قلبی و مغزی میشه.
تو تهران روزانه بیش از ۹۲۰۰ تن آلاینده وارد هوا میشه و طبق گزارشهای جهانی، کیفیت هوای شهرهای بزرگ ایران تو جدول جهانی، رتبه پایینی داره. حتی سازمان بهداشت جهانی گزارش داده که فقط در سال ۱۳۹۲ حدود ۴۵۰۰ نفر به خاطر آلودگی هوا جان خودشون رو از دست دادن، مخصوصاً پاییز و زمستون، وقتی ذرات معلق سریع وارد ریه و خون افراد میشن.
آلودگی هوا فشار خون رو بالا میبره، مخصوصاً برای سالمندان یا کسانی که از قبل مشکل فشار خون دارن و میتونه سردرد، تپش قلب و سکته قلبی یا مغزی به همراه داشته باشه.
کیفیت هوا خیلی روی سلامت ما تأثیر داره. بهترین کار اینه که با یه دستگاه تصفیه هوا با فیلتر مناسب، ذرات معلق و آلاینده ها رو از هوای محیط خودمون حذف کنیم. اینطوری نفس کشیدن امن تر میشه و سلامت خودمون و خانوادمون تضمین میشه.
علاوه بر این، آلودگی هوا حتی روی تمرکز و یادگیری بچه ها تو مدرسه و دانشگاه و عملکرد کارمندا تو اداره هم اثر منفی میذاره. پس انتخاب یه دستگاه تصفیه هوا خوب دیگه فقط یک گزینه نیست، یه ضرورت شده.
دستگاه تصفیه هوا دقیقاً چیکار می کنه؟
به زبان ساده، دستگاه تصفیه هوا میاد ذرات معلق گرد و غبار، دود سیگار، بوی غذا، بوی مواد شیمیایی و حتی میکروب ها و ویروس ها رو از هوایی که تو اتاق جریان داره جدا می کنه. نتیجش میشه هوای تمیزتر و سالم تر.
اصلی ترین بخش هر دستگاه فیلترهاش هستن. بسته به اینکه چه فیلتری توش باشه قدرت پاک کنندگی دستگاه هم فرق می کنه. مثلاً فیلتر هپا(HEPA)، ذرات خیلی ریز مثل گرد و غبار، گرده گیاه و حتی بخشی از باکتری ها رو می گیره. این یکی از مهم ترین فیلترهاست و تقریباً همه دستگاه های خوب دارنش.
فیلتر کربن فعال برای حذف بوها و گازهای شیمیایی استفاده میشه. مثلاً اگه تو خونه سیگار می کشن یا بوی رنگ و لاک اذیتت می کنه این فیلتر به درد می خوره.
فیلترهای دیگه هم مثل پیش فیلتر، فیلتر ضدویروس یا حتی یونایزر تو بعضی مدل ها هستن که کارایی خاص خودشونو دارن.
چه کسایی بیشتر به دستگاه تصفیه هوا نیاز دارن؟
حالا ممکنه بپرسی: «خب همه باید دستگاه بخرن یا فقط یه عده خاص؟»
جواب اینه که هر کسی می تونه ازش استفاده کنه اما بعضیا بیشتر از بقیه نیاز دارن:
- کسایی که توی شهرای شلوغ و آلوده زندگی می کنن.
- بچه ها و سالمندها چون سیستم تنفسی حساسی دارن.
- کسایی که آسم یا آلرژی دارن. برای این گروه دستگاه تصفیه هوا می تونه واقعاً کیفیت زندگیشونو بالا ببره.
- خونه هایی که حیوان خانگی دارن (موی حیوانات و گرده می تونه خیلی آزاردهنده باشه).
انواع دستگاه تصفیه هوا
تصفیه کننده های هوا، فارغ از اندازه و ظرفیتشون، انواع مختلفی دارن، از خانگی و بیمارستانی گرفته تا صنعتی. وقتی قصد خرید دارین، بهتره با کارشناسان مجموعه آخیش مشورت کنین تا بهترین گزینه رو متناسب با نیازتون پیدا کنین.
- دستگاه تصفیه هوای خانگی: این ها همون مدل هایی هستن که برای خونه یا دفتر کار کوچیک استفاده میشن. معمولاً ابعاد جمع و جوری دارن و صدای کارکردشون هم خیلی کمه.
- دستگاه تصفیه هوا صنعتی: این مدل ها برای محیط های بزرگ مثل کارخونه ها یا سالن های ورزشی استفاده میشن. قدرت تصفیه خیلی بالاتری دارن و معمولاً قیمتشون هم بیشتره.
- دستگاه تصفیه هوا پرتابل یا قابل حمل: این دسته جدیدترن و به خاطر کوچیک بودن و قابلیت جابه جایی برای کسایی که زیاد سفر میرن یا می خوان دستگاهو از اتاقی به اتاق دیگه ببرن خیلی خوبن.
- دستگاه تصفیه هوا رومیزی: این مدل ها کوچیک و شیک هستن و راحت میتونین تو هر جایی از خونه یا محل کار که هوا جریان داشته باشه بذارین. مناسب فضاهای کوچک تا متوسط هستن و معمولاً فیلترهای متخلخل دارن که ذرات معلق رو جذب میکنن و بعضی هاشون با لامپ UV هم هوا رو ضدعفونی می کنن.
- دستگاه تصفیه هوا ایستاده: این مدل ها بزرگ تر هستن و مناسب خونه های بزرگ، ادارات، شرکت ها و حتی مراکز پزشکی هستن. در واقع اکثر دستگاه های خانگی و اداری از نوع ایستاده هستن چون قدرت پوشش بیشتری دارن.
- دستگاه تصفیه هوا همراه: این مدل ها کوچک و قابل حمل هستن و می تونین دور گردن بندازین. با جذب یونی، هوای اطراف بینی و دهان رو تمیز و پر از اکسیژن میکنن. وقتی هوا آلوده ست و خیلی ها خونه می مونن، شما می تونین با آرامش و اطمینان کارهاتون رو انجام بدین.
- دستگاه تصفیه هوا اتومبیل: با توجه به آلودگی خیابون ها، این مدل خیلی کاربردیه. می تونین روی داشبورد یا کنسول وسط ماشین بذارین و با فندک یا باتری قلمی روشنش کنین. یادتون باشه دستگاه رو مستقیم تو نور آفتاب یا کنار منابع حرارت قرار ندین. با این کار، حتی وقتی تو هوای آلوده شهر هستین، داخل ماشین هوای سالم و پاکیزه تنفس میکنین.
راهنمای خرید دستگاه تصفیه هوا و نکات قبل از قبل از خرید
حالا که فهمیدیم دستگاه تصفیه هوا چیه و چه کاربردی داره می رسیم به اصل ماجرا: خرید! خیلیا وقتی می خوان دستگاه بخرن مستقیم میرن سراغ قیمت. درسته قیمت مهمه اما اگه بدون شناخت بری سراغ خرید احتمال اینکه یه دستگاه نامناسب بخری خیلی زیاده. پس بذار مرحله به مرحله با هم مرور کنیم:
- متراژ محیط رو در نظر بگیر: اولین نکته ای که باید بهش توجه کنی مساحت اتاق یا محیطی هست که می خوای دستگاه توش کار کنه.
- دستگاه تصفیه هوای خانگی معمولاً برای فضاهای ۲۰ تا ۵۰ متر مناسبه.
- اگه سالن یا پذیرایی بزرگ داری باید دستگاهی بگیری که قدرت پوشش بالاتری داشته باشه.
- برای فضاهای خیلی بزرگ یا محیط کاری باید سراغ دستگاه های صنعتی بری.
خیلیا اشتباه می کنن یه دستگاه کوچیک برای فضای بزرگ می خرن و بعد میگن: «این دستگاه اصلاً کار نمی کنه». در حالی که دستگاه مقصر نیست انتخاب اشتباه بوده.
- نوع فیلترها رو بررسی کن: قلب دستگاه تصفیه هوا فیلترشه. اینجا چند نکته مهم داری:
- فیلتر هپا (HEPA) : اگه آلرژی یا آسم داری حتماً دستگاهی انتخاب کن که این فیلتر رو داشته باشه.
- فیلتر کربن فعال: برای خونه هایی که بوی سیگار، حیوان خانگی یا غذا زیاد دارن این فیلتر خیلی کاربردیه.
بعضی دستگاه ها چند نوع فیلتر رو با هم دارن طبیعتاً اینا بهترن ولی قیمتشون هم بالاتره.
- صدای دستگاه: شاید برات جالب باشه اما یکی از چیزایی که خیلی از خریدارا بعد از خرید شاکی می شن صدای دستگاهه. اگه می خوای توی اتاق خواب بذاری حتماً برو سراغ مدلی که صدای کم (زیر ۴۰ دسی بل) داره.
- هزینه نگهداری و تعویض فیلتر: فقط قیمت اولیه دستگاه مهم نیست. باید ببینی تعویض فیلتر دستگاه تصفیه هوا هر چند وقت یه بار لازمه و هزینه ش چقدره. بعضی برندها فیلتر گرون دارن و در بلندمدت حسابی خرج روی دستت می ذارن.
- قابلیت های اضافه: بعضی دستگاه ها امکانات جانبی دارن مثل:
- نمایشگر کیفیت هوا
- حالت خواب (صدای خیلی کم)
- سنسور بو
- سنسور با قابلیت نمایش کیفیت و میزان آلودگی هوا
- تایمر روشن/خاموش
اینا الزاماً ضروری نیستن ولی راحتی بیشتری بهت میدن.
- مصرف انرژی: مصرف برق دستگاه های تصفیه هوا بسیار پایین و بین 20 تا 40 وات هستن.
- قیمت مناسب و خدمات پس از فروش خوب: به جهت اینکه فیلترهای دستگاه باید در زمان مناسب تعویض بشن، خدمات پس از از فروش مناسب میتونه چالش شما رو در انتخاب و خرید فیلترهای جدید از بین ببره.
فیلترهای داخلی و مراحل تصفیه هوا در دستگاههای خانگی
تصفیه کننده های هوا چند لایه فیلتر دارن که هرکدوم کار خاص خودشون رو انجام میدن تا هوای خونه یا محل کار سالم و تمیز بمونه:
- پیش فیلتر: اولین مرحله تصفیه است و ذرات بزرگ مثل مو، پرز و گردوغبار رو میگیره. این فیلتر قابل شستوشو هست و عمر دستگاه رو زیاد میکنه.
- فیلتر پلاسما (ESP): با ایجاد بار الکتریکی، ذرات ریز معلق رو جذب میکنه و اجازه نمی ده دوباره تو هوا بچرخن.
- فیلتر کربن فعال: بوهای نامطبوع، دود، گازهای شیمیایی و آلاینده ها رو جذب میکنه و باعث میشه هوا تازه و خوشبو باشه.
- فیلتر هپا: معروفترین فیلتره برای ذرات بسیار ریز، باکتری و ویروسها. این فیلتر بیشتر از ۹۷ درصد ذرات معلق رو از هوا جدا میکنه و در محیطهای حساس مثل بیمارستان هم کاربرد داره.
- لامپ UV: با تابش اشعه ماورا بنفش، میکروب ها و ویروس ها رو از بین می بره و هوای بهداشتی تری فراهم می کنه.
- فیلتر فتوکاتالیست (هگا): این فیلتر، گازها و بخارات مضر مثل بنزن رو جذب میکنه و همراه UV، تاثیرش در پاکسازی هوا بیشتر میشه.
- فیلتر رطوبت رسان: هوا رو مرطوب نگه میداره، خشکی پوست و مجاری تنفسی رو کم میکنه و به تهویه بهتر محیط کمک میکنه.
- مولد یون منفی: این یون ها باعث میشن ذرات آلاینده و گردوغبار به هم بچسبن و سنگین بشن، بعد روی زمین بشینن و دوباره تو هوا پخش نشن. علاوه بر این، حس طراوت و تازگی هوا هم با این فیلتر بیشتر میشه.
بعضی دستگاه ها فیلتر نانو پلاسما دارن که نیاز به تعویض سالیانه نداره و با ذرات نانو ذرات آلرژی زا و دوده هوا رو جذب میکنه و گوشه های اتاق و مبلمان رو هم تمیز نگه می داره. این فیلتر، کیفیت هوا رو بالا میبره اما کمی قیمت دستگاه رو هم افزایش میده.
بهترین تصفیه کننده هوای خانگی کدومه؟
این سؤالیه که خیلی پرسیده میشه جواب قطعی نداره چون بستگی به شرایطت داره اما به طور کلی:
- برای خونه های کوچیک: یه مدل ساده با فیلتر هپا کافیه.
- برای خونه های متوسط: مدلی بگیر که هم هپا داشته باشه هم کربن فعال.
- برای خونه های بزرگ یا آدمایی که آلرژی شدید دارن: دستگاه های پیشرفته تر با چند لایه فیلتر بهترین انتخابن.
دستگاه تصفیه هوای ایرانی یا خارجی؟
یکی دیگه از دغدغه ها اینه که دستگاه ایرانی بخریم یا خارجی:
- ایرانی ها معمولاً قیمت مناسب تری دارن و هزینه نگهداری و تعویض فیلترشون هم کمتره.
- خارجی ها امکانات بیشتری دارن و از نظر کیفیت ساخت معمولاً یه سروگردن بالاترن ولی خب گرون ترن.
به نظر من اگه مصرفت معمولیه و دنبال یه انتخاب اقتصادی هستی ایرانی جواب میده ولی اگه آلرژی یا مشکل تنفسی جدی داری ارزششو داره که یه دستگاه خارجی بخری.
مزایا و معایب دستگاه تصفیه هوا
هر دستگاهی مزایا و معایبی داره. در این قسمت سعی کردیم این موارد رو لیست کنیم تا شما بتونید آگاهانه تر جهت خریدتون تصمیم گیری کنید:
مزایا
- کاهش آلرژی و حساسیت
اگه شما یا خانوادتون به گرد و غبار، پر حیوانات خانگی یا گرده گل حساس هستین، دستگاه تصفیه هوا خیلی کمک می کنه. فیلتر هپا ذرات ریز رو جذب می کنه و کمتر عطسه می کنید یا چشم هاتون می خاره. - هوای پاک تر داخل خونه
حتی اگه آلرژی نداشته باشین نفس کشیدن تو هوای تمیز حس بهتری می ده. ذرات معلق، دود و بوی غذا رو کاهش می ده و محیط سالم تر می شه. - کمک به خواب راحت تر
هوای تمیز باعث می شه تنفس راحت تر باشه و کیفیت خواب بالاتر بره. خیلی ها وقتی دستگاه روشنه شب ها کمتر بیدار می شن. - کاهش بوی نامطبوع
اگه خونه بوی غذا یا حیوانات داره، فیلتر کربن فعال کمک می کنه تا بوی بد کمتر حس بشه.
معایب
- هزینه نگهداری
فیلتر دستگاه هر چند وقت یه بار باید تعویض بشه و بعضی ها گرون هستن. اگه یادتون بره کارایی دستگاه کم می شه. - صدای دستگاه
هرچند مدلای کم صدا هستن ولی بعضی دستگاه ها وقتی روی بالاترین حالت کار می کنن صداشون ممکنه آزاردهنده باشه. - نیاز به برق
دستگاه همیشه نیاز به برق داره و مصرفش بالاست پس اگه دنبال چیزی کاملاً بدون هزینه هستی شاید مناسب نباشه.
نگهداری و سرویس دستگاه تصفیه هوا
همون طور که گفتم نگهداری صحیح باعث می شه دستگاه عمر بیشتری داشته باشه و کارایی واقعیش حفظ بشه.
تعویض فیلتر:
- فیلتر هپا معمولاً هر ۶ تا ۱۲ ماه نیاز به تعویض داره بستگی به میزان استفاده و کیفیت هوا داره.
- فیلتر کربن فعال هم معمولاً ۶ ماه تا یک سال.
- فیلتر پیش صافی، ذرات درشت رو می گیره و عمر فیلتر اصلی رو بیشتر می کنه که قابل شستشو هست و هر ماه می تونی تمیزش کنی.
تمیز کردن بدنه و دریچه ها:
- هر چند وقت یه بار بدنه و دریچه های هوا رو با دستمال مرطوب تمیز کن.
- گرد و خاک روی بدنه جمع می شه و ممکنه جریان هوا رو محدود کنه.
بررسی سنسورها:
- بعضی دستگاه ها سنسور دارن که کیفیت هوا رو اندازه می گیرن.
- سنسورها هم گاهی نیاز به پاک کردن دارن تا درست عمل کنن.
نوع، جنس و کارکرد فیلترهای دستگاه تصفیه هوا خانگی
دستگاههای تصفیه کننده هوای خانگی سبک و قابل حمل هستن، یعنی فضای زیادی اشغال نمیکنن و صدای مزاحم هم ندارن. با مصرف برق کم، هوای آلوده رو به هوای سالم و خوشایند تبدیل میکنن.
بیشتر این دستگاهها تایمر و تنظیم دور اتوماتیک دارن، پس میتونی زمان روشن و خاموش شدنشون رو برای ساعات مختلف شبانه روز تنظیم کنی. البته یادت باشه که این دستگاه ها گرما یا سرما ایجاد نمیکنن، یعنی هوای خنک یا گرم تحویل نمیدن، فقط پاک و سالم میکنن.
با اینکه فرآیند تصفیه هوا قابل لمس نیست و نمیتونی با چشم ببینی، اما میتونی تاثیرش رو در کاهش ذرات معلق، افزایش سلامت افراد و کثیفی هایی که روی فیلتر جمع میشه، تو کمتر از دو هفته متوجه بشی. برای اندازه گیری دقیق هم میشه از دستگاه تست کیفیت هوا (Particle Counter) استفاده کرد.
جدول فیلترهای دستگاه تصفیه هوا خانگی
| نوع فیلتر | جنس فیلتر | کارکرد | قابلیت شستوشو | عمر فیلتر |
| پیش فیلتر | توری آلومینیوم گالوانیزه | جذب ذرات معلق در هوا به قطر 1-2 میلیمتر | دارد | قابل شست و شو |
| فیلتر کربن | چوب، ذغال، پوست میوه (نارگیل، گردو) | حذف بوهای نامطبوع و گازهای شیمیایی، جلوگیری از رشد کپک و قارچ | ندارد | 1 سال |
| فیلتر هپا | کاغذ الیاف شیشه چین خورده با قاب چوبی/فلزی/پلاستیکی | جذب باکتری، ویروس، گرد و خاک و ذرات آلرژیزا تا 0.3 میکرون | ندارد | 2 سال |
| فیلتر UV | لامپ یووی | از بین بردن ذرات بیماریزا، ویروس و باکتری | ندارد | تا سوختن لامپ |
| فیلتر هگا (فتوکاتالیست) | دی اکسید تیتانیوم | جذب گازهای مضر و بخارات شیمیایی مثل بنزن | ندارد | 2 سال |
| نانو پلاسما | رطوبت مایع شده با تکنولوژی نانو | جذب ذرات آلرژی زا و دوده، خاصیت بو زدایی | ندارد | 3-5 سال |
سوالات متداول درباره دستگاه تصفیه هوا
آیا دستگاه تصفیه هوا واقعا اثر داره؟
بله مخصوصاً اگه آلرژی یا آسم داری فیلتر هپا ذرات کوچک رو جذب می کنه و کیفیت هوا رو بالا می بره.
دستگاه تصفیه هوا چقدر برق مصرف می کنه؟
معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ وات برای حالت عادی. مدل های صنعتی بیشتره.
بهترین مکان برای قرار دادن دستگاه کجاست؟
- تو مرکز اتاق یا نزدیک محل تجمع افراد.
- دور از دیوار باشه تا جریان هوا به خوبی برقرار بشه.
آیا می تونم چند دستگاه کوچیک بخرم یا یه دستگاه بزرگ؟
اگه فضا بزرگه یه دستگاه قدرتمند بهتره چند دستگاه کوچیک هم جواب می ده ولی گاهی مدیریتش سخت می شه.
اشتباهات رایج در استفاده از دستگاه تصفیه هوا
- نادیده گرفتن تعویض فیلتر: خیلی ها فکر می کنن دستگاه همیشه خوب کار می کنه حتی وقتی فیلترش پر شده اما باعث کاهش کارایی و خراب شدن دستگاه میشه.
- قرار دادن دستگاه در مکان نامناسب: نزدیک دیوار یا گوشه اتاق باشه جریان هوا محدود می شه بهتره وسط اتاق یا نزدیک محل تجمع افراد باشه.
- انتخاب دستگاه نامتناسب با مساحت: دستگاه کوچک برای سالن بزرگ کافی نیست و هوا تمیز نمی شه. برعکس دستگاه بزرگ برای اتاق کوچک مصرف انرژی بالایی داره و اضافه کار می کنه.
راه اندازی دستگاه
بعد از خرید دستگاه، کافیه جعبه رو باز کنید، دستگاه رو تو یه جای مناسب بذارید و دوشاخه رو به برق وصل کنید. قبل از روشن کردن، حتماً بررسی کنید که فیلترها (به خصوص هپا و کربن اکتیو) پلاستیک محافظشون رو هنوز دارن یا نه و درب دستگاه رو باز کنید تا مطمئن بشید. محل قرارگیری دستگاه هم مهمه. بهتره دور از سرویس بهداشتی، آشپزخانه و نزدیک فن های اگزاست نباشه تا هوا بهتر تمیز بشه.
در نهایت دستگاه تصفیه هوا بخریم یا نخریم؟
این دستگاه یک سرمایه گذاری ارزنده روی سلامت خود و خانواده ست. با توجه به ظرفیت اتاق، نوع فیلتر، سطح صدا و مصرف انرژی انتخاب هوشمندانه انجام بده. نگهداری صحیح و تعویض به موقع فیلترها باعث می شه دستگاه همیشه عملکرد بهینه داشته باشه.
با رعایت نکات بالا، حتی اگر محیط آلوده باشه یا حساسیت داشته باشی، زندگی و خواب راحت تر و هوای سالم تری خواهی داشت.
